Những vấn đề liên quan đến tuyến tiền liệt trên chó

Phòng Khám Thú Y Chợ Lớn

BS. Nguyễn Tấn Tài

ThS. BS. Trịnh Thị Cẩm Vân

I. Tiền liệt tuyến là gì?

Không giống như ở người, tiền liệt tuyến là tuyến sinh dục phụ duy nhất của chó đực. Vị trí của tuyến này nằm sau phúc mạc với phần lưng tiếp giáp với trực tràng, phần bụng tiếp giáp với xương chậu và bao bọc hoàn toàn ống thoát tiểu ở cổ bàng quang (Hình 1). Về mặt cấu trúc, tuyến tiền liệt là loại ống túi có nhiều tiểu thùy, được bao bọc chắc chắn bởi một lớp mô sợi cơ và chia thành hai thùy bởi một rãnh ở giữa, rãnh này có thể sờ thấy qua trực tràng.

Hình 1. Cấu trúc giải phẫu tiền liệt tuyến (Nguồn: Đại học Washington)

II. Một số bệnh lý phổ biến trên tiền liệt tuyến.

Bệnh lý ở tiền liệt tuyến thường xảy ra trên chó nhiều hơn trên mèo, đặc biệt là trên chó già chưa thiến. Một số bệnh lý trên tiền liệt tuyến có thể kể đến như: tăng sản lành tính tiền liệt tuyến, viêm cấp/mãn tính (có hoặc không nhiễm khuẩn), áp xe, u nang tiền liệt tuyến (bao gồm cả u nang trong và ngoài nhu mô tuyến), ung thư tiền liệt tuyến và dị sản tế bào vảy. Dù mắc loại bệnh lý nào thì đều có thể dẫn đến phì đại tiền liệt tuyến, từ đó gây nên hàng loạt vấn đề sức khỏe từ nhẹ đến nghiêm trọng thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng của thú cưng.

1. Tăng sản lành tính tiền liệt tuyến

Đây là tình trạng phổ biến ở chó đực chưa thiến trong tầm tuổi trung đến già. Nghiên cứu cho thấy có tới 80% chó đực chưa thiến trên 5 năm tuổi và hơn 95% chó đực chưa thiến trên 9 năm tuổi mắc phải tình trạng này (Sharkey và cộng sự., 2020). Vì vậy có thể coi đây là một quá trình lão hóa bình thường trên thú già do sự thay đổi hoóc-môn sinh dục của thú.

Mặc dù tình trạng này thường không gây ảnh hưởng quá nghiêm trọng đến sức khỏe nhưng nó tạo cơ hội kế phát các bệnh lý  như viêm, áp xe tiền liệt tuyến. Tuy nhiên khi tiền liệt tuyến phì đại đến mức chèn ép các cơ quan lân cận gây tiểu rắt, táo bón,… lúc này sự can thiệp của bác sỹ thú y để chẩn đoán và can thiệp kịp thời trước khi kế phát các bệnh lý nghiêm trọng khác là rất cần thiết.

Được xem là bệnh lý nền kế phát các bệnh lý nghiêm trọng hơn trên chó đực chưa thiến, nên chủ nuôi phải thật sự hiểu và không quá bất ngờ khi bác sỹ thú y khuyên thiến bé cưng như một chiến lượt phòng bệnh về lâu dài. Hiện nay, phòng khám thú y Chơ Lớn cũng có biện pháp giảm ảnh hưởng của tình trạng này bằng thuốc mà vẫn giữ khả năng làm giống của pet cưng, không can thiệp phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn. Tuy nhiên, thuốc chỉ làm giảm biểu hiện lâm sàng tạm thời và lưu trữ tinh thanh phục vụ làm giống cho đến khi chủ nuôi sẵn sàng cho pet triệt sản.

2. Viêm tiền liệt tuyến

Viêm tiền liệt tuyến là tình trạng phổ biến thứ hai sau tăng sản lành tính tiền liệt tuyến. Vì phì đại tiền liệt tuyến do tăng sản lành tính sẽ tạo nhiều cấu trúc tổ ong chứa đầy dịch tiết của tuyến trong nhu mô tiền liệt tuyến, từ đó tạo môi trường thuận lợi cho mầm bệnh xâm nhập và phát triển. Mầm bệnh có thể là vi khuẩn, nấm hoặc mycoplasma, nhưng phổ biến hơn cả là vi khuẩn. Tuy nhiên, không nên đánh đồng viêm tiền liệt tuyến là viêm nhiễm khuẩn, vì vậy việc thực hiện xét nghiệm nuôi cấy là cần thiết để xác định viêm nhiễm khuẩn hay vô khuẩn, cũng như xác định chính xác mầm bệnh.

Viêm tiền liệt tuyến có thể là cơn cấp hoặc mãn tính. Viêm cấp đặc trưng bởi triệu chứng cấp tính ghi nhận trên lâm sàng như sốt, lờ đờ, đau thấy rõ,...Ngược lại, cơn viêm mãn khó chẩn đoán hơn vì thú thường không có biểu hiện lâm sàng rõ rệt. Tuy vậy, với sự trang bị đầy đủ công cụ chẩn đoán như siêu âm, X-quang, chẩn đoán tế bào và mô học, việc chẩn đoán bệnh lý trên tiền liệt tuyến sẽ trở nên đơn giản hơn.

Ngoài hai dạng trên, áp xe tiền liệt tuyến là tình trạng đáng lo ngại hơn và gây khó khăn trong điều trị. Tình trạng này là một quá trình ủ bệnh lâu dài từ cơn viêm mãn tính không được phát hiện sớm. Tiền liệt tuyến lúc này sẽ tạo những nang to, nhỏ chứa đầy dịch mủ, thú sẽ rất đau đớn và có những biểu hiện nghiêm trọng gây nguy hiểm đến tính mạng. Mặc dù là rất khó để chẩn đoán phân biệt giữa áp xe và cơn viêm cấp, nhưng bác sỹ giàu kinh nghiệm có thể dựa vào mức độ của triệu chứng cũng như kết hợp các xét nghiệm cần thiết để đưa ra phán đoán chính xác nhất.

3. U nang tiền liệt tuyến

Có hai dạng u nang tiền liệt tuyến là u nang trong và ngoài nhu mô tuyến (dạng nang liên kết với tiền liệt tuyến qua lớp mô sợi cơ bên ngoài và không liên quan đến nhu mô tuyến). Cả hai dạng này thường vô hại vì dịch tiết trong nang là vô khuẩn, có thể nguyên phát hoặc thứ phát do tăng sản lành tính. Nhưng nếu hiện tượng tắt các cấu trúc dạng ống trong tuyến hoặc tăng tiết dịch trong tuyến diễn ra quá mức, các nang sẽ dần to hơn và gây chèn ép các cơ quan lân cận, gây nguy hiểm đến sức khỏe thú. Thậm chí là kế phát viêm nhiễm khuẩn tiền liệt tuyến, viêm bàng quang, viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn.

Tình trạng này rất hiếm gặp trên chó đã thiến. Giống chó lớn sẽ dễ mắc phải hơn giống chó vóc nhỏ. U nang có thể nhỏ vài milimét đến hơn 20 centiment.

4. Ung thư tiền liệt tuyến

Đây là bệnh lý đáng lo ngại nhất trên thú già vì tiên lượng điều trị là rất thấp. Mặc dù tỉ lệ mắc phải là thấp so với các bệnh lý trên tiền liệt tuyến khác (5-7%), nhưng bản chất nguy hiểm của bệnh là cao hơn cả. Ung thư tiền liệt tuyến thường được phát hiện ở giai đoạn cuối với khả năng di căn cao và khả năng chẩn đoán sớm bệnh lý này ở giai đoạn sớm vẫn là một thử thách. Hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị nào hiệu quả để kéo dài sự sống của thú quá 6 tháng, vì vậy cái chết nhân đạo là lựa chọn cuối cùng khi thú không thể chống chọi lại căn bệnh này.

5. Dị sản tế bào vảy

Dị sản tế bào vảy là tình trạng phì đại tiền liệt tuyến do tăng tiết estrogen quá mức. Trên chó đực, bệnh lý này thường do tăng tiết estrogen bắt nguồn từ u tinh hoàn (u tế bào Sertoli). Đây cũng là một bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng của thú vì không chỉ gây phì đại tiền liệt tuyến mà còn gây suy tủy xương và hàng loạt các biến chứng nghiêm trọng khác. May thay, bệnh lý này có thể chẩn đoán sớm và tiên lượng điều trị là khá cao.

III. Vậy làm sao để chẩn đoán bệnh lý trên tiền liệt tuyến

Không nói quá khi đây là một trong những bệnh lý khó chẩn đoán. Nghiên cứu cho thấy có đến 75,6% chó mất do nguyên phát từ bệnh lý trên tiền liệt tuyến nhưng chưa được chẩn đoán (Mukaratina và Chitura, 2007). Nguyên nhân chủ yếu là do biểu hiện lâm sàng của thú thường trùng lặp với các bệnh lý trên cơ quan khác cũng như bản chất bệnh lý cần can thiệp các xét nghiệm chuyên sâu như tế bào học và mô bệnh học. Vì vậy, một quy trình chẩn đoán toàn diện, cần kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán và có sự đồng ý từ chủ nuôi là rất quan trọng. Một số xét nghiệm có thể được bác sỹ thú y chỉ định như: xét nghiệm sinh lý, sinh hóa máu, xét nghiệm nước tiểu, chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, X-quang), sinh thiết và chọc hút tế bào phục vụ cho chẩn đoán mô học và tế bào học, nuôi cấy vi sinh.

IV. Điều trị

Tùy vào kết quả chẩn đoán mà bác sỹ sẽ đưa ra chiến lượt điều trị riêng cho từng cá thể. Nhưng chủ yếu chúng ta sẽ có hai phương pháp điều trị chính là thuốc (trụ sinh, giảm đau,…) và phẫu thuật (triệt sản, dẫn lưu,…).

V. Chiến lược phòng bệnh

Như đã đề cập từ trước, triệt sản là một trong những chiến lượt phòng bệnh thông minh nhất không chỉ cho bệnh lý này mà còn đem lại nhiều lợi ích khác 

Đối với chủ nuôi, hãy theo dõi người bạn của mình thật cẩn thận để phát hiện sớm những bất thường và đưa đến bác sỹ thú y sớm nhất có thể. Dưới đây là một số triệu chứng có thể liên quan đến bệnh lý này.

Tài liệu tham khảo

1/ Mukaratirwa S, and Chitura T. 2007 Canine subclinical prostatic disease: histological prevalence and validity of digital rectal examination as a screening test. J S Afr Vet Assoc. 78:66-8. 10.4102/jsava.v78i2.292.

2/ Sharkey LC., Radin MJ., Seelig D. 2020. Conditions of the prostate are diagnosed by cytology. In: Veterinary cytology, Wiley. pp. 516-520.

PHÒNG KHÁM THÚ Y CHỢ LỚN 

Địa chỉ CN1 : 147 Nguyễn Văn Cừ, Phường 2, Quận 5, TPHCM - (02) 8 38381474

Địa chỉ CN2 :  321 Nguyễn Thị Nhỏ, Phường 16, Quận 11, TPHCM - (02) 8 39602527

Email: pmtycholon@gmail.com

Hotline: 

1/  Dịch vụ khám và điều trị bệnh : 0902 318 335

2/  Dịch vụ Spa, tắm tỉa, chăm sóc da lông  : 0934 102 605

Website: https://phongkhamthuycholon.com/